कॅम्पसच्या सुरक्षित वातावरणाकडून कॉर्पोरेट दुनियेच्या आव्हानात्मक वातावरणाकडे होणार्‍या संक्रमणातील आव्हानांचा सामना करण्यासाठी आवश्यक तंत्रमंत्राचा वेगळा दृष्टिकोन हे पाठ्यपुस्तक पुरवते.

प्रस्तुत पुस्तकामधून लेखकाने रोजगारक्षमतेच्या विविध घटकांची आभ्यासात्मक माहिती व त्यांचे व्यवस्थापन करण्याचे मार्ग सुचविले आहेत.व्यवस्थापनातील कौशल्य निर्मिती आणि त्यातून दृष्टीकोन विकास या संकल्पनांवर या पुस्तकातून आभ्यास केला आहे.

निवृत्त आयएएस अधिकारी अनिल स्वरूप यांच्या प्रशासकीय सेवेतील ३८ वर्षांतील आठवणींचा कालपट उलगडणाऱ्या या पुस्तकाचा वाचकगट मर्यादित नाही. सर्व भारतीय नागरिकांनी, माणुसकीच्या सच्च्या चाहत्यांनी, स्पर्धा परीक्षांची तयारी करणाऱ्या विद्यार्थ्यांनी, सद्यकालीन प्रशासकीय सेवकांनी वाचावे आणि संग्रही ठेवावे असे हे पुस्तक आहे.

रामजन्मभूमीचा प्रश्न ऐन ऐरणीवर असताना उत्तरप्रदेशात काम, कोळसा घोटाळा प्रकरण सुरू असताना कोळसा मंत्रालयात सचिव, केंद्रात शिक्षण सचिव अशी अनेक उच्च पदे सांभाळणारे आणि राष्ट्रीय आरोग्य विमा योजनेची उभारणी करणारे अनिल स्वरूप यांचे हे पुस्तक  अनेक अर्थांनी वाचनीय ठरते.

यशस्वी जीवनासाठीची कौशल्ये मानसशास्त्रातील मूलभूत तत्त्वांच्या आधारे
वाचकांना ताण, तंदुरुस्ती, कामकाज, खासगी नाती, संवाद, खंबीरपणा आणि
आत्मसन्मान अशा आव्हानांचा सामना करण्यासाठी माहिती आणि मदत पुरवते.

नवअभिजात धाटणीचे अर्थशास्त्र आणि गांधीप्रणीत अर्थशास्त्रातील अंतर कमी करणे व त्यातील फरक समजून घेणे हे या पुस्तकाचे मूळ उद्दिष्ठ आहे हे पुस्तकाच्या लिखाणावरून लक्षात येते. आजवर अन एकूणच गांधीजींचे अर्थकारण हे केवळ समस्यांवर विचार करणारे नसून ते व्यापक स्वरूप असलेले नव अभिजात संकल्पनांवर आधारित होते, हे स्पष्ट करण्याचा प्रयत्न लेखकाने या पुस्तकातून केला आहे.

वर्षानुवर्ष कैक गैर व्यवहारांच्या नोंदी, फाईली या लोकांसमोर न येऊ देता दडऊन ठेवल्या जात होत्या. माहिती अधिकार कायद्यामुळे अशी कागदपत्रे आणि त्या मार्फत झालेले गैर व्यवहार उघड करता येऊ लागले.

भ्रष्टाचाराची कीड आज सर्वच क्षेत्रात पसरली असताना जनतेच्या पैशाचं लुटालूटीपासून संरक्षण करण्याच्या दृष्टीने माहिती अधिकार कायद्याला महत्व आलं. या कायद्याद्वारे सार्वजनिक व्यवहाराबद्द्लची सर्व माहिती जाणून घेण्याचा अधिकार सामान्य नागरिकांना मिळाला. त्यासाठी घ्याव्या लागलेल्या परिश्रमांचे वर्णनही लेखकाने या पुस्तकातून केले आहे

.पूर्वी सहजासहजी उपलब्ध न होऊ शकणारी माहिती अधिकृतरीत्या मिळवण्याच्या दृष्टीने या कायद्याला असलेलं महत्व या पुस्तकातून वर्णन केलं आहे. त्याचा वापर विविध माध्यमांनी अतिशय प्रभावीपणे केल्यामुळे भ्रष्टाचार बऱ्याच प्रमाणात कमी झाला. देशाच्या न्यायालायांपासून ते गावपातळीवरील कोणत्याही शासकीय कार्यालयातील गोपनीय माहिती जनतेसमोर आणून त्यातून झालेले आर्थिक गैरव्यवहार उघडकीस आणण्यात प्रसार माध्यमांनी बजावलेली महत्वाची भूमिका लेखकाने वर्णन केली आहे.या कायद्याची पारदर्शकता तपासण्यासाठी आपल्या अभ्यासू आणि चिकित्सक पत्रकारितेच्या विविध पैलूंचा आपण कसा वापर केला हे वर्णन लेखकाने या पुस्तकातून केले आहे.

तत्कालीन शासकीय कार्यालयांमधून झालेल्या आर्थिक व्यवहारांची, आयपीएस आयएएस अधिकाऱ्यांच्या भ्रष्टाचारांची. मंत्र्यांच्या परदेशी प्रवास दौऱ्याची प्रकरणे उघडकीस आणण्याच्या दृष्टीने या कायद्याचा आधार घेऊन, लेखकाने आपल्या पत्रकारितेचा कसा मेळ घातला याचं सविस्तर वर्णन या पुस्तकातून आलं आहे. 

लेखकाने पाच दशकाहून अधिक काल भारताच्या लोकसंखेशी निगडीत समस्यांच्या केलेल्या अभ्यासाचे वर्णन आणि स्वरूप या पुस्तकातून आढळते. भारतीय लोकसंख्येचा केवळ व्यावसायिक दृष्टीकोनातूनच विचार न होता तिची दिवसागणित होणारी वाढ,तिचा देशाच्या विकासावर होणारा परिणाम हे चिंतेचे विषय असल्याचं लेखकाला जाणवलं. त्यातूनच स्त्री-पुरुष समानता,  महिलांचे आरोग्य आणि मातृत्व स्वीकारताना असलेलं त्याचं स्वास्थ्य याचा आभ्यास लेखकाला करावासा वाटला. त्या आभ्यासाचे फलीत म्हणून लेखकाचे बहुमुल्य विचार या पुस्तकातून मांडले आहेत. स्वातंत्र्यपूर्व काळातील लोकसंख्याविषयक समस्या आणि स्वातंत्र्योत्तर समस्या अशा दोन भागात लेखकाने केलेला आभ्यास प्रभावीपणे पुस्तकातून मांडला आहे. या काळात शासकीय यंत्रणांद्वारे कुटुंब नियोजनापासून ते नवजात अर्भकांच्या मृत्युच्या समस्येपर्यंत प्रत्येक पातळीवर कसे कार्य होत गेले हे वर्णन या पुस्तकात आले आहे. विवाह संस्था,  त्यात आढळणाऱ्या समस्या, जाती अंतर्गत विवाहांची सफलता यांची कालानुरूप झालेली मांडणी पुस्तकातून वर्णिली आहे. लोकसंख्या आणि तिच्या समस्यांची  इतर विकसित देशातील समस्यांशी कोष्ठकांतून तुलनात्मक आकडेवारी दिली आहे. लोकसंख्येचा प्रमुख घटक असलेल्या बालकांच्या कुपोषण समस्येवर देखील लेखकाने प्रकाश टाकला आहे. देशांतर्गत राज्यांचा तुलनात्मक आभ्यास करताना काही राज्यात परदेशातून स्थलांतरित झालेल्या वाढीव लोकसंख्येचे झालेले दुष्परिणामही लेखकाने या पुस्तकातून अभ्यासले आहेत.

मानवी जीवनाची दिशा आणि दशा यांचा परस्परपूरक असलेला संबंध या पुस्तकातून लेखकाने वाचकांसमोर ठेवला आहे. जीवनाचे उद्दिष्ठ आणि त्या विपरीत त्याचा शिक्षण आणि नोकरी-व्यवसायातून अनिच्छेने चाललेला प्रवास त्याला कुठे घेऊन चालला आहे याचं उद्बोधक वर्णन पुस्तकातून केलेलं आढळतं.

सर्वांगाने परिपूर्ण आयुष्य जगायचं असेल, आर्थिक विवंचनातून आणि मानसिक ताण-तणावातून मुक्तता हवी असेल तर जीवनाचे प्रेरणादायक नियोजन कसे असावे हे परिणामकारकरित्या मांडले आहे.शालेय विद्यार्थ्यांसमोर पालकांनीं जीवनाकडे पाहताना सतत स्पर्धेचेच अनुभव असलेली संकल्पना हाच  ठेवलेला घातक दृष्टीकोन त्यांच्या मानसिक आरोग्याच्या दृष्टीने कसा घातक आहे हे लेखकाने वर्णन केले आहे. बालपणापासूनच पालकांच्या च् विचारांच्या आणि अपेक्षांच्याखाली दबलेल्या अवस्थेत विद्यार्थ्यांचे नुकसान झाले.

प्रत्येकाची यशस्वी जीवनाची व्याख्या सारखी नसते. आर्थिक सुबत्तेबरोबरच आवडीच्या क्षेत्रात काम करत असल्याची सतत सुखद जाणीव होत राहणे ही तितकेच महत्वाचे असते. शैक्षणिक जीवनात आयुष्याचा बहुमुल्य वेळ आवडीच्या नसलेल्या आभ्यासासाठी घालवून, समाधानकारक क्षेत्रात काम करायला मिळत नसेल तर ती आर्थिक सुबत्तादेखील मनःशांती देत नाही.

शिक्षण व्यवस्थेत आवश्यक असलेल्या सुधारणादेखील लेखकाने प्रभावीपणे मांडल्या आहेत. शिक्षणातून मिळालेली नोकरी आर्थिक सुबत्तेकडे नेऊ शकेलच असे नाही, त्यासाठी शिक्षणाबरोबरच आपले उद्दिष्ठ गाठण्यासाठी अंगी असलेल्या इतर गुणांचा विकासही तितकाच महत्वाचा असतो, हा विचार लेखकाने स्पष्ट केला आहे.  यातील एक महत्वाचा गुण म्हणजे अपयशाने खचून न जाता प्रयत्नांची पराकाष्ठा करणे. लेखकाने या पुस्तकातून विविध सिद्धांतांची मांडणी करून आपली उद्दिष्ठे, ति गाठ्ण्यासाठीचा ध्येयमार्ग, अंगी बाणावी लागणारी चिकाटी आणि निरंतर प्रयत्न या द्वारे आर्थिक सुबत्तेबरोबरच मानसिक स्वास्थ  कसे हस्तगत करावे या बाबतीत या पुस्तकातून मार्गदर्शन केले आहे.